Duża część nieruchomości zabytkowych na terenie Rzeczpospolitej Polskiej jest własnością Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego. Nieruchomości te szczególnie w miastach pełnią różne funkcje często powiązane z ich reprezentacyjnym charakterem. Stanowią siedziby władz państwowych i samorządowych oraz innych instytucji administracji publicznej, które sprawują nad nimi zarząd. Wiele nieruchomości zabytkowych stanowi własność spółek z udziałem Skarbu Państwa. Natomiast większość nieruchomości zabytkowych stanowiących własność Skarbu Państwa, a w szczególności tych zlokalizowanych poza obszarami miejskimi jest we władaniu Agencji Nieruchomości Rolnych.
19 października 1991 roku wraz z uchwaleniem ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, utworzono państwową osobę prawną o nazwie Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, której powierzono mienie narodowe po byłych państwowych gospodarstwach rolnych, nieruchomości rolne Państwowego Funduszu Ziemi, a także inne mienie rolne stanowiące własność Skarbu Państwa. Agencja ta zmieniła nastepnie nazwę na Agencję Nieruchomości Rolnych. Jej celem jest nadal przede wszystkim restrukturyzacja, prywatyzacja i administracja mieniem rolnym Skarbu Państwa. Agencja jest największym w kraju powiernikiem nieruchomości zabytkowych w szczególności zespołów dworsko-pałacowo-parkowych oraz innych zabytków nieruchomych będących własnością Skarbu Państwa. Agencja przejęła 2255 zespołów dworskich i pałacowo-parkowych, z których wiele było w złym stanie technicznym. Większość tych obiektów jest pozostałością po polskim ziemiaństwie, która przez wiele lat wchodziła w skład państwowych gospodarstw rolnych. Są to przede wszystkim dawne rezydencje ziemiańskie oraz zespoły dworskie i pałacowo-parkowe, a także folwarki i inne zabytkowe obiekty gospodarcze. Wszystkie te nieruchomości podlegają prawnej ochronie. W ramach gospodarowania powierzonymi agencji nieruchomościami zabytkowymi ma ona prawo ich sprzedaży, oddania w zarząd, wydzierżawiania lub wynajmowania. Do chwili obecnej Agencja Nieruchomości Rolnych sprywatyzowała ponad 40% powierzonych jej obiektów zabytkowych.
